O varijetetima i kultivarima (hibridima)

Opis najpoznatijih varijeteta i hibrida.

Tipika (Typica)

Matična sorta arabike koja se iz Jemena širila po svetu. Prvo je stigla u Malabar u Indiji, a potom u Indoneziju od strane Holanđana. Potom je stigla i do Francuskih Antila i ostrva Martinik. Tipika je širenjem po svetu dobijala nove karakteristike prilagođavajući se novim staništima i prirodnim uslovima koje su ona pružala. Tako su nastajale prirodne sorte koje zovemo varijeteti, dok sorte nastale laboratorijskim ukrštanjem zovemo kultivari (hibridi). Poznati varijeteti tipike su: Kriolo, Arabigo, Vila Sarki, Kona, Pluma Haidalgo, Blu Mauntin, San Bernardo, San Ramon, Kent, Čikumalgu, Vila Lobos, Moka, Maragogipe, Parke Komun, Kreole, Garundang, Etiopski Harar, Etiopski Jirgačif, Etiopski Sidamo, Sidikalang... 

SL28

Kultivar koji je stvorio “Scott Labs” u Keniji 1931. godine od Tanganyika Resistant varijeteta iz severne Tanzanije. Odlikuje ga odličan ukus i izražena kiselost crne ribizle 

SL34

Kultivar koji je takođe stvorio “Scott Labs” od prirodnog varijeteta po imenu French Mission koji je rastao u Keniji. French Mission je zapravo Burbon koji je donet u afriku od strane francuskih misionara oko 1897. godine. Superioran kvalitet napitka (iako nizi od SL28), ali nije otporan na odredjene bolesti.

Etiopija Jirgačif (Ethiopia Yrgacheffe)

Prirodni varijeteti arabike (najčešće Tipike) koji se gaje u distriktu Jirgačif koji pripada oblasti Sidamo u južnoj Etiopiji. Gaji se oko 4500 varijeteta. Jirgačif, kao i Harar i Sidamo, zaštićeni su zakonom kao trejdmark države Etiopije. 

Burbon (Bourbon)

Nastao oko 1715. godine kada je Tipika doneta i zasađena na ostrvu Reinion (nekadašnje ostrvo Burbon), a potom u Latinsku Ameriku i Afriku. Poznajemo crveni i žuti burbon u zavisnosti od boje ploda. Daje 20-30% više roda u odnosu na inicijalnu Tipiku. Daje napitak koji je visoko ocenjen 

Katura (Caturra)

Otkrivena je 1935. godine u Brazilu. Ona je zavravo prirodna mutacija Burbona koja daje veći prinos od inicijalne sorte. U poređenju sa Burbonom, rast je kompaktniji, a vrlo često se svrstava i u patuljaste sorte. trenutno je manje prisutna u Brazilu, a mnogo više u Kolumbiji, Kostariki i Nikaragvi. Karakteriše je slabije ili srednje telo, oštrija kiselost, a ponekad i redukovana slatkoća 

Mundo Novo (Mundo Novo)

Kultivar nastao 1931. godine ukrštanjem crvenog Burbona i Tipike sa Sumatre. Odlikuju ga bujan rast i dobar prinos. 

Katuai (Catuai)

Kultivar nastao ukrštanjem Mundo Novo i Kature u Brazilu 1949. godine. 

Katukai (Catucai)

Kultivar nastao ukrštanjem Ikatu (nastao ukrštanjem Burbona i Robuste pa zatim ukrštanjem tako nastalog hibrida sa Mundo Novo) i Katuai. Poznajemo ga u žutoj i crvenoj varijanti. Zbog genetskog prisustva robuste otporan je na mnoge bolesti. Pogodan je za gajenje na područja deficitarna vodom. 

Maragogipe (Maragogype)

Prirodni varijetet Tipike, prvi put otkriven kod mesta Maragogipe u Brazilu. Raste na velikim nadmorskim visinama i daje izrazito krupna zrna koja su poznata pod nazivom “elephant bean”. Gaji se najviše u Brazilu i Centralnoj Americi 

Katimor (Catimor)

Kultivar nastao ukrštanjem Kature ili Katuai sa Timorskim hibridom (nastao ukrštanjem arabike i robuste - arabusta). Karakteriše ga patuljastiji rast kao kod Kature, a otpornost kao kod robuste. Zbog genetske linije robuste obično je šoljica ove kafe niže ocenjena u odnosu na ostale arabike. 

S795 

Najčešće gajena arabika (kultivar) u Indiji i jugoistočnoj Aziji. Izbalansirana je sa notama moke. Nastala je ukrštanjem Kenta (prirodnog varijeteta tipike iz Indije) i kultivara S288 (medjuvrsni hibrid Arabike i Liberike) 

Sulavesi-Kalosi (Sulawesi-Kalossi)

Ovo je zapravo S795 uzgajan na velikim nadmorskim visinama na ostrvu Sulavesi u Indoneziji. Kalosi je mali grad u centralnom delu ostrva. Ova kafa daje puno i bogato telo, dobro izbalansiranu kiselost i multidimenzionalni karakter. Dakle ova kafa zapravo nije kao zasebni kultivar ili varijetet već S795 uzgajan u tom regionu.

Plava planina (Blue Mountain)

Varijetet Tipike koji je pokazao otpornost na bolesti koje napadaju bobice. Jamajka je poznata po ovom varijetetu koji je izrazitog kvaliteta.

Aruša (Arusha)

Varijetet French Mission tipike. Najviše se gaji na planini Meru u Tanzaniji i u Papui Novoj Gvineji.

Napomena: Kada govorimo o kafi iz Kolumbije, obično srećemo termine Ekselso i Suprimo. Ovi nazivi se ne odnose na varijetete ili kultivare kafe vec odredjuju ocenu kvaliteta i veličine zrna krajnjeg proizvoda obrade kafe. Ovi nazivi ukazuju na to da su sva zrna zelene kafe ručno probrana pri čemu su sva defektna zrna odstanjena kao i sva druga strana tela. Ekselso kafa je nesto sitnijeg zrna od Suprimo kafe.